مراعات شخص فقیر

یسع بن حمزه گوید: در مجلس امام رضا علیه السلام بودیم و با او صحبت مى کردیم و جمع فراوانى از مدرم در آن مجلس حضور داشتند و از حلال و حرام الهى از آن حضرت سوال مى کردند که مردى بلند قامت و گندمگون وارد مجلس شد و به امام علیه السلام عرض کرد: السلام علیک یا بن رسول اللّه .
مردى از دوستداران شما و پدران و اجداد شما هستم ، از سفر حج مى آیم و پولم را گم کردم و چیزى ندارم تا به وطنم برسم . اگر امکان دارد کمک کنید و مرا به وطنم برسانید خداوند مرا از نعمتهایش بهره مند کرده است وقتى به مقصد رسیدم آنچه به من داده اید را از طرف شما صدقه مى دهم زیرا خود مستحق صدقه نیستم .
امام رضا علیه السلام به او فرمود: بنشین خداوند تو را مورد رحمت خویش قرار دهد. آنگاه رو به مردم کرد و با آنان سخن مى گفت تا همه آنها به تدریج از مجلس بیرون رفتند و تنها من و سلیمان جعفرى و خیثمه و آن مرد مسافر در مجلس امام علیه السلام ماندیم .
حضرت فرمود: آیا اجازه مى دهید من به اندرون خانه وارد شوم ؟
سلیمان عرض کرد: خداوند امر شما را مقدم داشته است .
حضرت برخاست و وارد اتاقى شد و پس از مدتى بازگشت و دست خود را از بالاى در بیرون کرد و گفت : آن مرد مسافر خراسانى کجاست ؟
او در جواب گفت : من اینجا هستم .
امام علیه السلام فرمود: این دینارها را بگیر و هزینه سفر کن و لازم نیست از طرف من صدقه دهى و برو که نه من تو را ببینم و نه تو مرا مشاهده کنى . مرد مسافر پول را گرفت و رفت .
سلیمان به امام رضا علیه السلام عرض کرد: فدایت شوم عطا کردى و مهربانى فرمودى اما چرا خود را به هنگام پول دان نشان ندادى و از پشت در دست خود را بیرون کردى ؟
امام علیه السلام فرمود: ترسیدم ذلت و شرمندگى در خواست کردن را به هنگام برآوردن حاجتش در چهره او ببینم . آیا سخن رسول خدا صلى اللّه علیه و آله را شنیده اى که فرمود: پاداش کسى که کار نیکش را مى پوشاند برابر هفتاد حج است و کسى که آشکارا گناه مى کند ذلیل است و پوشاننده گناه مورد عفو قرار مى گیرد

پرهیز از تبعیض

یکى از اهالى بلخ گوید: من در سفر امام رضا علیه السلام به خراسان همراه او بودم ، روزى همه غلامان خود را که اهل سودان و جاهاى دیگر بودند بر سر سفره غذا دعوت کرد تا با آنها غذا بخورد.
عرض کردم : فدایت شوم اگر غلامان را جدا کنى و سفره دیگرى داشته باشند بهتر است .
حضرت فرمود: ساکت باش ! پروردگار تبارک و تعالى یکتاست و پدر و مادر ما (آدم و حوا) یکى هستند و پاداش هر کس هم به اعمال اوست .

مذمت بکار گیرى مهمان

مهمانى بر امام رضا علیه السلام وارد شد، حضرت نزد او نشسته بود و با وى صحبت مى کرد به گونه اى که بخشى از شب را با یکدیگر مى گذراندند، در این هنگام چراغ روشنائى داراى مشکل و خرابى شد.
مهمان امام رضا علیه السلام که خرابى چراغ رامشاهده مى کرد دست برد تا آن را اصلاح کند.
در این هنگام حضرت مانع کار او شد و خود ان را درست کرد و سپس فرمود.
انا قوم لا مستخدم اضیافنا
ما خاندانى هستیم که مهمانان خود را به خدمت نمى گیریم .

نهى از اسراف

روزى غلامان امام رضا علیه السلام میوه مى خوردند اما هنوز همه یک میوه را نخورده آن را مى انداختند حضرت به آنها فرمود: سبحان اللّه ! اگر شما نیازى ندارید انسانهائى هستند که نیاز دارند آنها را به نیازمندان بدهید.

تعیین اجرت

سلیمان بن جعفر گوید: براى انجام بعضى از کارها همراه امام رضا علیه السلام بودم تا این که خواستم به خانه ام باز گردم .
حضرت فرمود: برگرد و با من بیا و امشب را نزد من بمان . من هم برگشتم و به همراه او حرکت کردیم تا اینکه وارد منزل شدیم . حضرت نگاهى به غلامان خود کرد که مشغول گل کارى و ساختن اصطبل بودند و بعضى از آنها کارهاى دیگر انجام مى دادند. در بین آنها غلام سیاهى که غریب بود کار مى کرد.
امام علیه السلام به غلامان خود گفت : این مرد اینجا چه مى کند؟
آنها در جواب گفتند: او به ما کمک مى کند و ما هم چیزى در برابر به او خواهیم داد.
امام علیه السلام فرمود: اجرت او را تعیین کردید؟
گفتند: نه ما هر چه به او بدهیم راضى است . حضرت به سراغ ایشان رفت تا با تازیانه آنها را کتک بزند و بسیار ناراحت شد که چرا اجرت او را معین نکردید؟
سلمان بن جعفر مى گوید: من به امام علیه السلام عرض کردم : چرا شما خود را ناراحت کرده اید؟
رمود: من بارها آنها را از این کار نهى کرده ام که باید اجرت هر کس را که مى خواهند به کار گیرند با او تعیین کنند و اى سیلمان این را بدان کسى بدون تعیین مزد براى تو کار نمى کند مگر اینکه اگر سه برابر مزد او هم به وى بپردازى باز هم گمان دارد به او کم داده اى ، اما وقتى مزد او را معین کردى و به او پرداختى از تو تشکر مى کند که به آنچه معین شده عمل کرده اى ، حال اگر کمى بر آن بیفزایى از تو قدردانى مى کند و مى بیند که تو بر مزد او افزوده اى .